Жаһандық климаттың өзгеруіне байланысты, 2007-2023 жылдар аралығында Қазақстанда алдыңғы он жеті жылдық кезеңмен салыстырғанда қардың көп жаууы, борандар, қатты желдер және нөсер жаңбырлармен байланысты экстремалды метеорологиялық жағдайлардың саны едәуір артты, деп хабарлайды infotabigat.kz Климаттың өзгеруі және жасыл энергетика бойынша Орталық Азияға арналған жобалық офиске сілтеме жасап.
Ауа райының апаттық жағдайларының салдарынан электр желілері үзіліп, ғимарат шатырлары зақымданып, ағаштар құлап, көліктер зақымданды, жолдар жабылып, оқу орындарында сабақтар тоқтатылды.
Қазақстан аумағы өзінің географиялық орналасуы, табиғи, тау-геологиялық және геодинамикалық ерекшеліктеріне байланысты түрлі табиғи және техногендік төтенше жағдайларға ұшырайды. Жыл сайынғы тасқындар, селдер, жер сырғанақтары, қар көшкіндері, дауылдар, орман және дала өрттері және басқа да қауіпті табиғи құбылыстар елдің экономикалық әлеуетіне айтарлықтай зиян келтіріп, көптеген өңірлердің инфрақұрылымын бұзады.
Қазгидромет деректері бойынша, 2007-2023 жылдары алдыңғы он жеті жылдық кезеңмен (1990-2006 жж.) салыстырғанда экстремалды метеорологиялық құбылыстардың саны келесідей артты: қарлы жауындар – 1,8 есе, дауыл мен қатты жел – 1,6 есе, нөсер жаңбырлар – 1,4 есе. Сол уақытта тұман жағдайларының саны 43%-ға, қатты борандар – 19%-ға төмендеді.
Осылай, 2023 жылы республика аумағында 2022 жылмен салыстырғанда 71 экстремалды метеорологиялық құбылыс тіркелді. Қазгидромет 81 рет ауа райының кенет өзгеруі мен қауіпті метеорологиялық құбылыстарға байланысты дабыл хабарламаларын шығарды.
2023 жылы ең жиі тіркелген құбылыс – сағатына 30 м/с және одан жоғары жел, 146 жағдай, бұл барлық экстремалды метеорологиялық құбылыстардың 72%-ын құрады. Қатты желдер жиі Жетісу, Солтүстік Қазақстан, Жамбыл және Алматы облыстарында байқалды. Желдің ең ұзақ ұзақтығы (36 сағат) және жылдамдығы (45 м/с) Жетісу облысында тіркелді.
Сонымен қатар, 2023 жылы Қазақстан аумағында 23 жағдай нөсер жаңбыр тіркелді, негізінен еліміздің оңтүстік аймақтарының таулы және етеккі жерлерінде – Алматы, Жетісу, Жамбыл және Түркістан облыстарында. Ең көп оқиға (16) Алматы облысында болды.
Көрінетіндігі 50–500 метр, ұзақтығы 12–50 сағат және орташа жел жылдамдығы 15–29 м/с қатты борандар негізінен 2023 жылдың қаңтар, ақпан, наурыз және желтоқсан айларында болды – барлығы 15 жағдай: Қостанай – 5, Абай – 3, Солтүстік Қазақстан және Ұлытау – 2, Ақмола, Жамбыл және Қарағанды – 1 жағдайдан.
Өте қатты шаңды дауылдар 2023 жылдың сәуір, тамыз және желтоқсан айларында тіркелді, барлығы 5 жағдай (Қызылорда – 3, Маңғыстау және Атырау – 1 әрқайсысы). Шаңды дауылдардың ұзақтығы 12-36 сағат, көрінетіндігі 200-500 метр, жел жылдамдығы 16-24 м/с болды.
2023 жылы ең көп экстремалды метеорологиялық құбылыстар Жетісу облысында тіркелді – шамамен 35%, кейін Алматы облысы (шамамен 16%), Солтүстік Қазақстан (шамамен 9%), Жамбыл және Түркістан облыстары (шамамен 7%), содан кейін Ақмола (шамамен 5%) және Павлодар облысы (шамамен 4%).
Бұған дейін хабарланғандай, 2026 жылғы 22-24 сәуірде Астана қаласында Орталық Азия елдерінің экологиялық мәселелерін және оларды шешу жолдарын талқылауға арналған Өңірлік экологиялық саммит өтеді.